info@psiloritisgeopark.gr
 2834031402
  
psiloritis geopark

Τομή Ταλλαίων Ορέων

A. Τομή Ταλλαίων Ορέων: ένα ταξίδι 250 εκατομμυρίων χρόνων στο παρελθόν



Το όρος Κουλούκωνας ή Ταλλαία Όρη, βρίσκεται στη βόρεια προέκταση του Φυσικού Πάρκου του Ψηλορείτη. Μόνο στην περιοχή αυτή της Κρήτης βρίσκονται τα παλιότερα πετρώματα της ενότητας των «Πλακωδών ασβεστολίθων» και μάλιστα σε ανεστραμμένη σειρά, δηλαδή το παλιότερο πέτρωμα σκεπάζει το νεότερο σε ηλικία. Αυτό οφείλεται στις μεγάλες πιέσεις που δέχθηκαν τα πετρώματα αυτά πριν από αρκετά εκατομμύρια χρόνια και οι οποίες σήμερα αποτυπώνονται στις αναρίθμητες
πτυχώσεις και τα σπασίματα των πετρωμάτων.
Ακολουθώντας μια πορεία από τη βόρεια ακτή προς την ενδοχώρα της κοιλάδας του Μυλοποτάμου ο επισκέπτης πραγματοποιεί ένα νοητό ταξίδι 250 περίπου εκατομμυρίων χρόνων, πίσω στο γεωλογικό παρελθόν της Κρήτης. Στις τομές των δρόμων, στα πρανή των πλαγιών και στις στενές ρεματιές φαίνονται όλα τα πετρώματα της ενότητας των «Πλακωδών ασβεστολίθων», πτυχώσεις, ρήγματα, απολιθώματα και πλήθος άλλων φυσικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών της περιοχής

A1. Τα «υψηλής πίεσης» απολιθώματα του Φόδελε 

Στα πρανή της εθνικής οδού Ηρακλείου – Χανίων και μέσα σε μεταμορφωμένους δολομίτες διατηρούνται σε τέλεια σχεδόν κατάσταση μερικά από τα παλιότερα απολιθώματα της Κρήτης. Είναι απολιθώματα κοραλλιών, βρυοζώων και βραχιόποδων ηλικίας 300 περίπου εκατομμυρίων χρόνων. Τα πετρώματα που τα φιλοξενούν ήταν πριν από 23 περίπου εκατομμύρια χρόνια θαμμένα σε βάθη μεγαλύτερα των 30 χιλιομέτρων στο εσωτερικό της Γης, όπου και μεταμορφώθηκαν σε μάρμαρα. Παρ’ όλες όμως τις τρομακτικές πιέσεις και τη μεγάλη θερμοκρασία που δέχθηκαν, τα απολιθώματα του Φόδελε διατηρούν σε πολύ καλή κατάσταση όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά τους.

Α2. Πέρμιας ηλικίας απολιθώματα Μπαλί

Τα παλιότερα πετρώματα της ενότητας των «Πλακωδών ασβεστολίθων» εμφανίζονται γύρω από τον παραλιακό οικισμό Μπαλί. Αυτά είναι κυρίως σκούροι σχιστόλιθοι και δολομίτες μέσα στους οποίους, σε μερικές θέσεις, έχουν βρεθεί υπολείμματα απολιθωμάτων Πέρμιας ηλικίας (περίπου 300 εκατομμυρίων χρόνων) που περιλαμβάνουν τριλοβίτες, κοράλλια, κρινοειδή και γαστερόποδα.

A3. Τομή Ταλλαίων Ορέων 

Η οροσειρά του Κουλούκωνα (Ταλλαία Όρη) δομείται στο σύνολό της από τα διάφορα πετρώματα της ενότητας των «Πλακωδών ασβεστολίθων». Είναι μάλιστα η μοναδική περιοχή στο νησί στην οποία εμφανίζονται τόσο τα παλιότερα πετρώματα της ενότητας (πετρώματα του Φόδελε) όσο και το σύνολο σχεδόν της αλληλουχίας τους.
Ο φιδίσιος δρόμος που σκαρφαλώνει από τον οικισμό Σίσες, στις βόρειες πλαγιές του Κουλούκωνα και καταλήγει στη κοιλάδα του Μυλοποτάμου προσφέρει ένα μοναδικό ταξίδι διάρκειας 250 εκατομμυρίων χρόνων στο γεωλογικό παρελθόν.
Από τα δολομιτικά μάρμαρα του «Φόδελε» ηλικίας 300 περίπου εκατ. χρόνων που βρίσκονται κατά μήκος του Βόρειου Οδικού Άξονα, ο δρόμος διασχίζει τα άσπρα μάρμαρα των «Σισών» ηλικίας 250 περίπου εκατ. χρόνων, ακολούθως τον ταινιωτό και ιδιαίτερα σπάνιο στρωματολιθικό δολομίτη, ηλικίας 220 περίπου εκατ. χρόνων, τα λευκά μάρμαρα και τους τεφρούς δολομίτες των κορυφογραμμών ηλικίας περίπου 180 εκατ. χρόνων για να καταλήξει στα τυπικά πλακώδη μάρμαρα με τις πυριτικές ενστρώσεις στην κοιλάδα του Μυλοποτάμου με ηλικία από 150 έως 50 εκατ. χρόνια.
Η ιδιαιτερότητα των πετρωμάτων αυτών είναι ότι λόγω των τεράστιων πιέσεων που δέχθηκαν πριν από 23 περίπου εκατ. χρόνια πτυχώθηκαν έντονα με αποτέλεσμα να αναστραφούν εντελώς και έτσι τα νεότερα πετρώματα να σκεπάζονται από τα παλιότερα. Επίσης, ιδιαίτερα είναι τα πετρώματα του στρωματολιθικού δολομίτη, καθώς αυτά δημιουργήθηκαν από κυανοφύκη σε περιβάλλοντα που μπορεί να απουσιάζει εντελώς το οξυγόνο. Οι οργανισμοί αυτοί, όπως και πριν από 2 δισεκατομμύρια
χρόνια, αλλά και σήμερα στις ακτές της Αυστραλίας, δεσμεύουν και αποθέτουν τα οξείδια του σιδήρου και απελευθερώνουν, όπως η φωτοσύνθεση, οξυγόνο στην ατμόσφαιρα. Έτσι, σχηματίζονται ταινιωτοί δολομίτες με τις κοκκινωπές, ζαρωμένες ταινίες των αποθέσεων σιδήρου και το γκρίζο δολομίτη.



A4. Πτυχές Βώσακου 

Κατά μήκος της διαδρομής από τον οικισμό Κάτω Δοξαρό προς το Μοναστήρι του Βώσακου εμφανίζονται διάφορα πετρώματα της ενότητας των «Πλακωδών ασβεστολίθων», όπως τα τυπικά πλακώδη μάρμαρα, οι κίτρινοι σχιστόλιθοι του «Γκίγκιλου» και τα άσπρα μαζώδη μάρμαρα με τους στρωματόλιθους. Στα πλακώδη μάρμαρα όμως βρίσκονται μερικές από τις εντυπωσιακότερες πτυχώσεις των πετρωμάτων της Κρήτης.
Οι τεράστιες πιέσεις που ασκήθηκαν στα πετρώματα αυτά πριν από 23 εκατ. χρόνια δημιούργησαν μια μεγάλη ποικιλία πτυχώσεων σε μορφές και κλίμακες, που εμφανίζονται χαρακτηριστικά στις τομές του δρόμου σε μήκος ενός περίπου χιλιομέτρου. Από την κλίμακα του εκατοστού μέχρι την κλίμακα του μέτρου και από μικρής έντασης παραμόρφωση μέχρι την πλήρη αναδίπλωση, οι πτυχές του Βώσακου τσαλακώνουν τα πετρώματα και μαζί το ανάγλυφο. Οι πτυχές γίνονται ακόμα 
εντονότερες λόγω των εναλλαγών των άσπρων πυριτικών ενστρώσεων με το γκρίζο μάρμαρο και πολλές φορές συνοδεύονται και από εντυπωσιακά ρήγματα.
Το όμορφο τοπίο της κοιλάδας του Γεροπόταμου, με το γραφικό οικισμό Δοξαρό, τα μητάτα με τα αλώνια και τις εντυπωσιακές πτυχές μπορεί να θαυμάσει κανείς ακολουθώντας το σχετικό μονοπάτι που ανηφορίζει μέχρι τις πλαγιές του Κουλούκωνα για συναντήσει το δρόμο του Βώσακου.

  

A5. Υποθαλάσσιες πηγές του Μπαλί 

Τα ανθρακικά πετρώματα που υπάρχουν σε όλο τον Ψηλορείτη μπορούν να μεταφέρουν το νερό από τα ψηλά βουνά σε τεράστιες αποστάσεις, πολλές φορές οδηγώντας το κατευθείαν στη θάλασσα. Σε μια τέτοια περίπτωση εμφανίζονται σε διάφορα σημεία στους μικρούς κόλπους του Μπαλί, μικρές υποθαλάσσιες πηγές στις οποίες το νερό βγαίνει μέσα από σπήλαια. Έχουν όμως το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι λειτουργούν αμφίδρομα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης βγάζουν γλυκό
νερό και την υπόλοιπη περίοδο ρουφούν θαλασσινό. Μελέτες έχουν δείξει ότι μέρος του γλυκού νερού φτάνει από τα οροπέδια του Ψηλορείτη.

 


Συγχρηματοδοτήθηκε απο την Ε.Ε