psiloritis geopark

Η Ιστορία

Η ιστορία της περιοχής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Κρήτης. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού εγκαταστάθηκαν αρχικά σε τόπους κοντινούς στις ακτές του νησιού κατά την εποχή του λίθου. Σε όλη την έκταση του βουνού συναντάμε μινωικές κατοικήσεις όπως στην Τύλισο, στις Γωνιές, στη Ζώμινθο, στο Μοναστηράκι και στο Αποδούλου Αμαρίου.


Κατά τη Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο αναπτύχθηκαν σημαντικές πόλεις όπως της Αξού και της Ελεύθερνας. Μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση η Κρήτη αποτέλεσε επαρχία της αχανούς αυτοκρατορίας. Κατά την περίοδο αυτή κέντρο της πολιτικής και οικονομικής ζωής του νησιού ήταν η Γόρτυνα.

Η επικράτηση του Χριστιανισμού οριοθετεί τη Βυζαντινή περίοδο της ιστορίας του τόπου. Η Γόρτυνα, η Αξός, η Ελεύθερνα και η Σύβριτος αποτελούσαν τότε έδρες επισκόπων. Η βυζαντινή παρουσία στο νησί διακόπηκε βίαια με την αραβική κατάκτηση το 823. Από τους σκοτεινούς χρόνους της Αραβοκρατίας δεν έχουμε ουσιαστικές πληροφορίες για την κατάσταση στο νησί. Το 961 ο Νικηφόρος Φωκάς ανακατέλαβε την Κρήτη. Έτσι ξεκινά η Β' Βυζαντινή περίοδος στο νησί. Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αρχοντικές οικογένειες από την Κωνσταντινούπολη. Κατά την 4η Σταυροφορία (1204) ουσιαστικά καταλύθηκε η βυζαντινή αυτοκρατορία. Η Κρήτη τότε πέρασε στην κυριαρχία της θαλασσοκράτειρας Βενετίας.

Οι Κρητικοί δεν έπαψαν με συνεχείς επαναστάσεις να εξεγείρονται κατά των Ενετών. Έτσι η ευρύτερη περιοχή, κατά τις επαναστάσεις των Καλλέργηδων (1299) απέσπασε προνόμια για τους Έλληνες ορθόδοξους κατοίκους της.


Η περιοχή καταλήφθηκε από τους Τούρκους το 1645. Όπως και στην προηγούμενη περίοδο οι κάτοικοι του Ψηλορείτη ποτέ δε δέχτηκαν την υποταγή στον ξένο δυνάστη. Με συνεχείς επαναστατικές ενέργειες μάχονταν για την ελευθερία. Κατά την περίοδο αυτή οι σπηλιές της περιοχής του Μαλεβιζίου προσέ φεραν καταφύγιο στους Χάίνηδες, τους θρυλικούς αντάρτες των βουνών.
 
Κατά τον μεγάλο σηκωμό για την ανεξαρτησία το 1821 η περιοχή έδωσε το δυναμικό παρόν στον αγώνα για την ελευθερία. Κατά τον αγώνα για την απελευθέρωση το 1824 τετρακόσιοι Μελιδονιώτες βρήκαν μαρτυρικό θάνατο στον ιστορικό Γεροντόσπηλιο.
 
Επίκεντρο της επανάστασης του 1866 υπήρξε το ηρωικό Αρκάδι που αποτελεί πανανθρώπινο σύμβολο ελευθερίας και εθελοθυσίας.
 
Κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μάχη της Κρήτης διεξήχθησαν σφοδρές μάχες ανάμεσα στους συμμάχους και τους Γερμανούς εισβολείς. Κατά τα χρόνια της ναζιστικής κατοχής συγκροτήθηκαν αντιστασιακές ομάδες, οι οποίες έβρισκαν καταφύγιο στις δύσβατες περιοχές του Ψηλορείτη. Η επαναστατική δράση οδήγησε σε αιματηρά αντίποινα των Γερμανών όπως στην περίπτωση του ολοκαυτώματος των Ανωγείων, των χωριών του Κέδρους και την εκτέλεση δεκάδων πατριωτών στη Γέργερη, τη Νίβρυτο, το Γουρνόλακο και τη Δαμάστα.